Een slot is niet per se een slot

Het mocht geen jaar worden waar de vakwereld alleen met elkaar ging praten, had de minister vooraf gewaarschuwd. Dat is in ieder geval meegevallen. Velen, professionals of niet, zijn in 11 maanden gemobiliseerd om na te denken over de toekomst van Nederland. En dus kon minister Schultz van I en M met een gerust hart op 15 december het Manifest 2040 in ontvangst nemen. Nee, dat verdwijnt niet in een la, beloofde ze plechtig maar biedt handvatten voor een vervolgbeleid. Bovendien had de minister de ochtend van de slotmanifestatie in de fraaie Rijtuigenloods te Amersfoort benut om rond te snuffelen op de Verhalenmarkt. Ze raakte in gesprek met standhouders, zoals de scholieren die hadden meegebouwd aan Geofort Minecraft (een driedimensionaal computerspel waarmee een stad wordt opgebouwd) en de organisatoren van Camping Onbestemd. Volgens sommigen was ze de tent niet uit te krijgen. Graag had ze willen kamperen op een van de ongebruikelijke locaties in Nederland het afgelopen jaar, maar op het allerlaatste moment kwam het er niet van. Als de camping een vervolg krijgt, doet ze graag mee, en bij voorkeur op de Afsluitdijk.

Workshops

Ongeveer 1000 bezoekers woonden de eindpresentaties bij, ‘s Ochtends in 15 verschillende workshops in de diverse rijtuigen of wachtkamers van het complex. Vijftien praktijkhouders gingen het debat aan met belangstellenden. Over de belangrijkste opgave voor de komende decennia, de overgang van fossiele energie naar wind, zon of getijden, en over de waterbeheersing in een steeds natter en warmer wordend klimaat. De betekenis en verdiensten van het fietsverkeer was een geliefde workshop, de kwaliteit van ons voedsel een andere. Zelf was ik aanwezig bij twee workshops, een over het Getijdenpark in de Rijnmonddelta en de andere over IBA Parkstad Heerlen. Het Getiijdenpark wil de natuur het werk laten doen om het estuarium van de Maas/Rijn te herstellen. De omwonenden zelf realiseren zich niet dat er eb-en-vloedverschillen zijn in Rotterdam en het water zilt is. Laat er een kier in de Haringvlietsluizen komen, stelde een deelnemer voor, waardoor de getijdenwerking van weleer hersteld wordt. De natuurlijke omgeving van Rotterdam heeft het zwaarder te verduren dan die van Utrecht, Amsterdam en Den Haag, dus moet daar meer geïnvesteerd worden, vindt bijvoorbeeld het Wereldnatuurfonds dat het Getijdenpark als living lab heeft omarmd.

Heerlen en omgeving is een ander geval. Krimp, leegstand en werkeloosheid beheersen het beeld. En de regio heeft al klappen gehad door de sluiting van de mijnen en de inkrimping van de rijksdiensten. Het inleidende filmpje over Parkstad werd door de deelnemers als dramatisch ervaren. Waarom geen positiever beeld, waarom niet leren van Rotterdam dat met succes geïnvesteerd heeft in de omvorming van verlaten havengebieden? Ligt het aan de mentaliteit, aan het minderwaardigheidscomplex van de Limburgers, vroeg iemand zich af? IBA Parkstad heeft bijna 300 nieuwe ideeën vergaard die kunnen bijdragen aan een oplossing voor de streek. Daar zou meer mee gedaan moeten worden, werd er geadviseerd. Maar net als bij het Getijdenpark is IBA Parkstad een project van lange adem, zoals zoveel opgaven die tijdens het Jaar van de Ruimte naar voren zijn gekomen.

Loppersum

Is er een hoogtepunt of markant punt uit het Jaar van de Ruimte aan te wijzen? Als dat zo is, is het aardbevingsgebied rond Loppersum. Dat leert ons dat de energie niet langer uit de bodem moet komen en dat er toch hoop is. De huizen die nu worden gerestaureerd, worden herboren als energieneutraal met zonnepanelen op het dak. Groningen zou zo wel eens een voorbeeldregio van Nederland kunnen worden.

De middag was ingeruimd voor de feestelijke afsluiting, met toespraken, filmpjes en presentaties. Kamerleden sloten zich op film aan bij de doelstellingen uit het Manifest – uitzondering was de PVV – waarbij ze vooral mikken op de vergroening van Nederland. De   resoluties van de klimaattop in Parijs sluiten naadloos aan op de klimaatpassages uit het Manifest. In dat opzicht is het Jaar van de Ruimte precies op tijd gekomen, en nog niet klaar, zo werd duidelijk. Veel opgaven zijn immers net aan de orde gesteld. Pas nu worden delen uit het Manifest verwerkt in de Nationale Omgevingsvisie. De eerstvolgende mijlpaal is de Innovatie Expo op 14 april in Amsterdam, een middel om Europa te laten zien dat het living lab van Nederland functioneert. De karavaan is op 15 januari vertrokken, heeft halt gehouden op 15 december en trekt nu weer verder.

Verslag Jaap Huisman